Finanse w cieniu polityki: co czeka Polaków w UK?

Ray Dalio, jeden z najwybitniejszych współczesnych inwestorów, wskazuje w książce Principles for Dealing with the Changing World Order, że wielkie państwa upadają przez wewnętrzny chaos i rosnące konflikty społeczne. Te zjawiska poprzedzają ich kryzysy gospodarcze i polityczne.

Polska nie jest w tym przypadku wyjątkiem czy to w XIII-wiecznym rozbiciu dzielnicowym, opisanym przez prof. Henryka Samsonowicza, czy w XVII-wiecznym kryzysie Rzeczypospolitej, znakomicie ukazanym przez Henryka Sienkiewicza w „Potopie”. 

Dzisiejsza sytuacja społeczno-polityczna w Polsce, uwidoczniona wynikami ostatnich wyborów prezydenckich, pokazuje, że ten schemat znów się powtarza. W efekcie wielu Polaków, zwłaszcza tych mieszkających w Wielkiej Brytanii, zastanawia się, jakie skutki finansowe i podatkowe mogą ich teraz czekać. 

W tym artykule  unikając opowiadania się po którejkolwiek ze stron, pokażę, jak wydarzenia polityczne wpływają na naszą stabilność finansową oraz jak mądrze zarządzać kapitałem w niepewnych czasach. Historia daje nam tu istotne wskazówki, które warto znać, zanim zaczniemy planować naszą przyszłość finansową.

Historia się powtarza – nauki Raya Dalio

Kiedy kilka lat temu po raz pierwszy przeczytałem książkę Raya Dalio, nie sądziłem, że zmieni ona mój sposób patrzenia na świat. Wcześniej wydarzenia gospodarcze i polityczne wydawały mi się chaosem, bez logicznych powiązań. 

Dalio pokazał mi jednak zupełnie inną perspektywę, historię jako cykl, powtarzalnych wzorców, które prowadzą społeczeństwa i mocarstwa od narodzin przez wzrost, szczyt potęgi aż po nieunikniony kryzys i upadek. Od tamtej pory, w wolnych chwilach, zacząłem dostrzegać te wzorce niemal wszędzie w historii Polski, Europy i świata.

Ray Dalio, założyciel funduszu Bridgewater Associates i jeden z najwybitniejszych inwestorów naszych czasów, w swojej analizie sięgnął daleko w przeszłość, aby zrozumieć teraźniejszość i przewidzieć przyszłość. Jego głównym odkryciem było to, że mocarstwa, choć różne pod względem kultury czy geografii, przechodzą przez bardzo podobne etapy rozwoju i upadku.

Każdy cykl według niego zaczyna się od etapu, gdy społeczeństwo jest zjednoczone, skoncentrowane na wspólnych celach, a produktywność i innowacyjność napędzają szybki wzrost gospodarczy. W kolejnym etapie osiąga ono szczyt swojej potęgi. Państwo dominuje na arenie międzynarodowej, waluta kraju staje się globalną rezerwą, a społeczeństwo korzysta z dobrobytu i rozkwitu kulturalnego. Jednak właśnie wtedy, paradoksalnie, zaczynają pojawiać się pierwsze symptomy nadchodzącego kryzysu: rośnie zadłużenie, społeczne podziały i polaryzacja nasilają się, a różnice w poziomie życia prowadzą do narastającego niezadowolenia.

Dalio pokazuje, że dokładnie te same mechanizmy osłabiały kolejne imperia: od holenderskiego, przez brytyjskie, aż po współczesne Stany Zjednoczone.

Każde z tych państw, będąc u szczytu, ignorowało symptomy wewnętrznych konfliktów i narastającej polaryzacji, co ostatecznie prowadziło do stopniowej utraty pozycji dominującej i ekonomicznego kryzysu.

Dziś, patrząc na współczesną Polskę, trudno mi oprzeć się wrażeniu, że obserwujemy właśnie tę fazę, w której wewnętrzne napięcia i podziały zaczynają dominować nad racjonalnymi decyzjami politycznymi i gospodarczymi. Te podziały są wyraźnie widoczne, a skutki ekonomiczne tych procesów już zaczynamy odczuwać. 

Dlatego w kolejnych częściach tego artykułu zastanowimy się, jakie konkretne konsekwencje może mieć ta sytuacja dla naszych finansów – zwłaszcza dla Polaków, którzy podobnie jak ja mieszkają i pracują w Wielkiej Brytanii.

Polaryzacja społeczna w Polsce – powrót do średniowiecza?

Aby lepiej zrozumieć obecny kryzys społeczno-polityczny w Polsce, warto na chwilę spojrzeć wstecz. Polska już od średniowiecza rozwijała się jako istotny gracz na mapie Europy  od silnego królestwa Piastów, przez zjednoczenie państwa w XIV wieku, aż po szczyt potęgi w XVI i XVII wieku, gdy Rzeczpospolita Obojga Narodów była jednym z największych państw Europy, jednoczącym różne narody i kultury. Jednak pod pozorem wielkości i siły kryły się głębokie konflikty wewnętrzne, które ostatecznie doprowadziły kraj na skraj upadku.

Profesor Henryk Samsonowicz w swojej książce Historia Polski do roku 1795 opisuje okres rozbicia dzielnicowego w XIII wieku jako czas niekończących się konfliktów i chaosu. Królestwo podzielone na małe księstwa nie potrafiło wypracować wspólnej wizji państwa, a książęta skupiali się na krótkoterminowych interesach i walce o wpływy. W efekcie gospodarka słabła, społeczeństwo się polaryzowało, a państwo coraz bardziej traciło na znaczeniu.

Podobną sytuację obserwowaliśmy w Polsce XVI i XVII wieku, co genialnie uchwycił Henryk Sienkiewicz w swojej powieści „Potop”. Polska magnateria i szlachta, zamiast współpracować na rzecz wspólnego dobra, pogrążyły się w konfliktach o przywileje, majątki i wpływy polityczne. Sceny anarchii sejmowej, nadużywanie liberum veto oraz powszechne pijaństwo elit politycznych ukazane przez Sienkiewicza nie są jedynie literacką metaforą – są symbolicznym świadectwem realnych problemów tamtych czasów.

Z kolei Paweł Jasienica, jeden z najwybitniejszych polskich historyków XX wieku, pisał w „Rzeczypospolitej Obojga Narodów”, że nawet w szczytowym okresie swojej potęgi, Polska cierpiała na nieustanne konflikty magnackie, które podważały autorytet władzy centralnej i doprowadziły do stopniowej destabilizacji państwa.

Trudno nie zauważyć, jak bardzo dzisiejsza Polska przypomina swoje najtrudniejsze momenty z historii. Ostatnie wybory prezydenckie pokazały dramatyczne podziały w społeczeństwie być może najgłębsze od dziesięcioleci. Według badań IPSOS głównym kryterium tego podziału jest poziom wykształcenia, co szczególnie niepokoi.

Z badania IPSOS wynika, że wybory jeszcze silniej ujawniły podziały w społeczeństwie – zwłaszcza te oparte na poziomie wykształcenia. Osoby z wyższym wykształceniem w większości głosowały na Rafała Trzaskowskiego, a osoby z niższym na Karola Nawrockiego. Taka polaryzacja może prowadzić do zamknięcia się obu stron w swoich bańkach informacyjnych i osłabienia debaty publicznej. Zamiast rozmowy i szukania wspólnych rozwiązań, rośnie wzajemna podejrzliwość i wrogość.

Historia Polski wielokrotnie pokazywała, że właśnie takie głębokie podziały, choć często niewidoczne na pierwszy rzut oka, prowadzą do długofalowego kryzysu gospodarczego i politycznego. Konflikty społeczne i polityczne nie tylko hamują rozwój, ale także odstraszają inwestorów, destabilizują gospodarkę, a nawet prowadzą do odpływu kapitału i talentów za granicę.

Właśnie dlatego, jako Polacy mieszkający w Wielkiej Brytanii, musimy szczególnie uważnie obserwować sytuację w kraju. Nie chodzi tylko o sentyment czy zainteresowanie polityką, te wydarzenia mają realne, bardzo konkretne konsekwencje dla naszych finansów i podatków.

Konsekwencje ekonomiczne wyborów

Wybory prezydenckie w Polsce to nie tylko polityka  to realny wpływ na naszą gospodarkę. Historia pokazuje, że inwestorzy uciekają od rynków, gdzie panuje polityczna niepewność. To oznacza mniej pieniędzy na inwestycje, gorszą sytuację gospodarczą i osłabienie złotówki.

Właśnie to zjawisko obserwujemy obecnie w Polsce, gdzie głęboka polaryzacja społeczna zaczyna bezpośrednio wpływać na gospodarkę.

Pierwszą i najważniejszą konsekwencją jest odpływ zagranicznego kapitału. Polska gospodarka przez wiele lat korzystała na napływie zagranicznych inwestycji, które wspierały rozwój przemysłu, infrastruktury i usług. Jednakże inwestorzy cenią stabilność i przewidywalność. Gdy zaczynają dostrzegać pogłębiające się konflikty społeczne, polityczne napięcia oraz rosnącą niestabilność regulacyjną, ich naturalną reakcją jest wycofywanie się na bezpieczniejsze, bardziej stabilne rynki.

Efektem odpływu kapitału jest osłabienie polskiej waluty. Złotówka, tracąc na wartości wobod kluczowych walut, takich jak funt, dolar czy euro, staje się słabsza, co przekłada się na realne konsekwencje dla obywateli, zwłaszcza tych, którzy mają swoje finanse powiązane z zagranicą. Firmy, które importują towary lub usługi, będą zmagały się z wyższymi kosztami prowadzenia działalności, co może prowadzić do wzrostu cen i inflacji.

Jednocześnie, polskie firmy posiadające nadwyżki finansowe zaczynają coraz częściej myśleć o inwestycjach poza granicami kraju. Przyczyna jest oczywista: zagraniczne rynki oferują większą przewidywalność i, co za tym idzie, wyższe potencjalne zyski. Zamiast więc inwestować i rozwijać biznesy w Polsce, przedsiębiorcy szukają alternatywnych możliwości za granicą, w tym m.in. w Wielkiej Brytanii, Niemczech czy Holandii. To nie tylko utrata potencjalnych miejsc pracy i inwestycji krajowych, ale także długoterminowy problem strukturalny dla polskiej gospodarki.

Dla Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii, a posiadających dochody lub inwestycje w Polsce, ta sytuacja oznacza przede wszystkim pogorszenie ich finansowej sytuacji. Otrzymywane dochody przeliczane z PLN na funty staną się mniej wartościowe, a wahania kursowe spowodują większe ryzyko podatkowe i rozliczeniowe. To również oznacza konieczność bardziej skrupulatnego podejścia do zarządzania swoimi finansami – szczególnie w kontekście składania deklaracji podatkowych (Self Assessment) w HMRC, gdzie błędy związane z przeliczaniem kursów walutowych mogą prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych.

Na tym tle widać jednak również beneficjentów  osoby mieszkające w Polsce, które zarabiają w funtach brytyjskich, euro lub dolarach, odczują wzrost siły nabywczej swojego dochodu. Paradoksalnie jednak ta korzyść finansowa może być krótkotrwała, ponieważ w dłuższej perspektywie gospodarka osłabiona przez odpływ inwestycji i konflikt społeczny nie stworzy warunków do stabilnego i komfortowego życia.

Jak wybory wpłyną na finanse Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii?

Jeśli mieszkasz w Wielkiej Brytanii, ale część Twoich dochodów lub majątku znajduje się w Polsce, sytuacja polityczna w kraju już teraz powinna zwrócić Twoją uwagę. Choć na co dzień koncentrujesz się pewnie głównie na pracy, rodzinie i życiu w UK, decyzje podejmowane w Polsce mają realny i bardzo konkretny wpływ na Twój portfel. W warunkach niestabilności politycznej i gospodarczej, historia ekonomiczna jasno pokazuje, że skutki finansowe są nieuniknione i zwykle odczuwane bardzo szybko.

Najbardziej bezpośrednim efektem obecnych podziałów społecznych i politycznych w Polsce będzie osłabienie złotówki wobec funta brytyjskiego. Już dziś obserwujemy odpływ zagranicznych inwestorów, którzy nie chcą ryzykować swoich środków w środowisku politycznego chaosu. Gdy kapitał zagraniczny wycofuje się z rynku, waluta traci na wartości. To oznacza, że dochody uzyskiwane w złotówkach, po przeliczeniu na funty, staną się mniejsze. Jeśli wynajmujesz mieszkanie w Polsce, otrzymujesz pensję lub emeryturę z Polski, lub planujesz sprzedaż nieruchomości – musisz się liczyć ze spadkiem realnej wartości tych środków.

Drugą kluczową kwestią są podatki. Wielu Polaków w UK musi raportować swoje zagraniczne dochody w brytyjskich rozliczeniach Self Assessment. To właśnie tu pojawią się problemy związane z kursem walutowym. Nagłe i duże wahania kursowe mogą komplikować obliczenia podatkowe, zwiększając ryzyko popełnienia błędów.

Brytyjski urząd skarbowy (HMRC) bardzo uważnie przygląda się takim rozliczeniom, szczególnie w okresach niestabilności gospodarczej.

Nawet drobne błędy związane z przeliczaniem walut mogą prowadzić do szczegółowych kontroli, kar i nieoczekiwanych dopłat podatkowych.

Dla osób posiadających majątek ulokowany w Polsce  na przykład oszczędności w polskich bankach czy nieruchomości osłabienie złotówki oznacza również utratę części wartości majątku w relacji do funta. W efekcie wielu Polaków zacznie szukać sposobów ochrony kapitału, takich jak przeniesienie aktywów do bardziej stabilnych lokalizacji lub inwestowanie bezpośrednio na rynku brytyjskim.

Z kolei osoby, które zarabiają w funtach, ale regularnie przesyłają pieniądze do Polski, np. na spłatę kredytu hipotecznego lub na pomoc rodzinie, odczują przeciwny efekt  ich środki przeliczane na złotówki będą miały większą wartość. Jednak ta pozorna korzyść może być krótkotrwała, ponieważ długoterminowe skutki niestabilności gospodarczej i politycznej mogą obniżyć poziom życia bliskich mieszkających w Polsce.

Z tych między innymi powodów obecne wydarzenia polityczne w Polsce wymagają od Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii szczególnej uwagi. Warto już teraz przygotować się finansowo i podatkowo na nadchodzące zmiany. 

Konsekwencje dla polskich firm inwestujących za granicą

Obecna sytuacja polityczna w Polsce to nie tylko wyzwanie dla osób indywidualnych, ale również duży znak zapytania dla polskich firm, szczególnie tych działających na arenie międzynarodowej. Jak pokazują doświadczenia gospodarek innych państw, firmy w obliczu niestabilności politycznej i ekonomicznej często szukają możliwości ulokowania kapitału poza granicami kraju. Właśnie takie zjawisko możemy teraz obserwować wśród wielu polskich firm.

W zeszłym tygodniu, na swoim profilu LinkedIn, pisałem artykuł na temat InPost – znakomitego przykładu polskiego giganta, które świadomie zdecydowało się na rozwój poza Polską przy okazji ograniczając, świadomie lub nieświadomie, ryzyko polityczne i w pełni wykorzystując potencjał swojej marki. 

Dla firm działających na rynkach międzynarodowych, takich jak Wielka Brytania, obecny chaos polityczny w Polsce paradoksalnie może stworzyć bardzo atrakcyjne możliwości inwestycyjne.

Polskie przedsiębiorstwa posiadające nadwyżki kapitałowe, zamiast ryzykować inwestycje na rynku krajowym, mogą wybrać rynki bardziej stabilne i przewidywalne.

Wielka Brytania, mimo wyzwań związanych z Brexitem, pozostaje jednym z najbardziej atrakcyjnych kierunków dla polskich firm, przede wszystkim ze względu na stabilne regulacje, przejrzystość prawną oraz dostęp do globalnych rynków kapitałowych.

Oczywiście decyzja o przeniesieniu inwestycji za granicę ma również konsekwencje podatkowe. Firmy, które zdecydują się na taki krok, muszą liczyć się z koniecznością dostosowania do nowych przepisów podatkowych, prowadzenia dokładniejszych analiz podatkowych oraz raportowania do organów podatkowych w kraju inwestycji. W długim okresie jednak może to okazać się korzystniejsze finansowo niż pozostawanie na niestabilnym rynku krajowym.

Kto zyska na zmianach – kto straci?

Ekonomia uczy nas, że każda duża zmiana polityczna czy społeczna, choć przynosi wiele niepewności, jednocześnie kreuje określoną grupę zwycięzców oraz grupę tych, którzy ponoszą największe koszty. Historia dowodzi, że nawet w czasach kryzysów gospodarczych pojawiają się ludzie i firmy, którzy potrafią je skutecznie wykorzystać. Kto więc zyska, a kto straci na obecnych przemianach zachodzących w Polsce?

Zacznijmy od tych, którzy prawdopodobnie stracą najwięcej. Przede wszystkim są to Polacy mieszkający w Wielkiej Brytanii, których dochody w znacznej części pochodzą z Polski. Osłabienie złotówki oznacza dla nich spadek wartości dochodów po przeliczeniu na funty, a niestabilność kursów walutowych dodatkowo zwiększa ich ryzyko finansowe i podatkowe. Podobne problemy dotkną osoby, które zainwestowały w nieruchomości lub posiadają kredyty hipoteczne w Polsce, ponieważ spłata kredytu lub koszty utrzymania nieruchomości staną się bardziej obciążające finansowo.

Stracą także przedsiębiorcy, którzy swój biznes prowadzili dotychczas głównie na rynku polskim.

Głębokie podziały społeczne i polityczne, niepewność legislacyjna oraz odpływ kapitału zagranicznego będą negatywnie oddziaływać na warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa te będą musiały mierzyć się z rosnącymi kosztami, inflacją, a także z brakiem dostępu do tańszego finansowania i inwestycji zagranicznych.

A kto będzie beneficjentem tych zmian? Wyraźnie widać, że w obecnej sytuacji najlepiej poradzą sobie te osoby, które zarabiają w funtach, euro lub dolarach, ale swoje codzienne życie prowadzą w Polsce. Ich siła nabywcza znacznie wzrośnie, ponieważ wymiana zagranicznej waluty na złotówki będzie dla nich wyjątkowo korzystna. Oczywiście korzyść ta może mieć charakter jedynie krótkoterminowy, jeśli długofalowo gospodarka krajowa znajdzie się w stagnacji czy kryzysie.

Zyskają również polskie firmy, które wcześniej zdecydowały się na inwestycje za granicą lub teraz podejmą decyzję o dywersyfikacji ryzyka przez ekspansję na stabilniejsze rynki zagraniczne. W warunkach niestabilności krajowej to właśnie one będą w stanie nie tylko ochronić, ale być może nawet pomnożyć swój kapitał, korzystając z lepszych warunków inwestycyjnych i przejrzystych regulacji gospodarczych w krajach takich jak Wielka Brytania.

Strategie na niepewne czasy czyli jak przygotować się finansowo i podatkowo?

Historia ekonomii jednoznacznie pokazuje, że w okresach niepewności największym błędem jest bezczynność. Obecna sytuacja polityczna w Polsce, która wpływa na stabilność złotówki oraz gospodarkę kraju, wymaga od nas przemyślanych decyzji finansowych i podatkowych. Tylko takie podejście pozwoli nam zabezpieczyć majątek i minimalizować straty wynikające z chaosu gospodarczego.

Pierwszym krokiem powinno być uporządkowanie swoich finansów osobistych i inwestycji. Jeżeli masz dochody lub aktywa w Polsce, rozważ czy dalsze utrzymywanie ich w złotówkach nie zwiększa zbyt mocno Twojego ryzyka. Warto rozważyć przewalutowanie części kapitału na bardziej stabilne waluty, takie jak funt brytyjski, euro czy dolar. Można to zrobić stopniowo, monitorując sytuację na rynku, aby uniknąć przeliczania całej kwoty w niekorzystnym momencie.

Drugim ważnym działaniem jest dywersyfikacja geograficzna swoich inwestycji. Jeśli do tej pory inwestowałeś głównie w Polsce, zastanów się nad przeniesieniem części kapitału na bardziej przewidywalne rynki zagraniczne, jak Wielka Brytania, Niemcy czy Holandia. Dobrze wybrane zagraniczne inwestycje mogą chronić Twój majątek przed skutkami krajowych turbulencji i zapewnić większą stabilność zwrotów.

Równie istotne jest odpowiednie podejście do kwestii podatkowych.

W sytuacji dużych wahań kursów walutowych, bardzo ważne staje się skrupulatne dokumentowanie dochodów zagranicznych oraz korzystanie z oficjalnych kursów wymiany publikowanych przez HMRC.

Niezwykle istotne jest zachowanie pełnej przejrzystości rozliczeń każda nieścisłość może skutkować niepotrzebnymi kontrolami i wysokimi karami.

Kolejną praktyczną wskazówką jest regularne śledzenie sytuacji gospodarczej i kursowej, a także konsultowanie się z doradcą podatkowym lub finansowym, który pomoże dostosować Twoją strategię do bieżącej sytuacji rynkowej. Dobra współpraca z profesjonalistą pozwoli Ci lepiej zarządzać ryzykiem oraz skutecznie chronić wartość Twojego majątku przed niekorzystnymi zmianami.

Ostatecznie, kluczem do sukcesu w niepewnych czasach jest zdrowy pragmatyzm, proaktywne podejście oraz gotowość na zmiany. Pamiętajmy, że historia ekonomii wielokrotnie pokazywała – nawet w okresach największych turbulencji powstają unikalne okazje inwestycyjne, na których można skutecznie budować swoją przyszłość finansową.

Jak zabezpieczyć swoje pieniądze w niepewnych czasach?

W obecnej sytuacji gospodarczej i politycznej, kiedy złotówka słabnie, a rynki reagują nerwowo, najważniejsze jest pragmatyczne podejście i konkretne działania. Poniżej znajdziesz praktyczne kroki, które warto wdrożyć, aby skutecznie zabezpieczyć swój majątek oraz uniknąć problemów podatkowych, szczególnie jeśli mieszkasz w Wielkiej Brytanii, a część Twoich dochodów pochodzi z Polski.

‍

1. Ogranicz ryzyko walutowe – zabezpiecz swoje oszczędności

Pierwszą rzeczą, którą powinieneś zrobić, jest zmniejszenie ekspozycji na ryzyko kursowe. Jeśli posiadasz znaczną ilość oszczędności lub dochodów w złotówkach, rozważ ich częściowe przewalutowanie na bardziej stabilne waluty, takie jak funt brytyjski, euro lub dolar. 

2. Zdywersyfikuj geograficznie swoje inwestycje

Jeśli obecnie większość Twoich inwestycji jest skoncentrowana na rynku polskim, to dobry moment, by rozważyć ich dywersyfikację geograficzną. Zainwestuj część kapitału na stabilniejszych rynkach zagranicznych, takich jak Wielka Brytania, Niemcy czy Holandia. Mogą to być fundusze inwestycyjne, nieruchomości lub obligacje rządowe krajów o wysokim ratingu kredytowym.

3. Skrupulatnie raportuj zagraniczne dochody do HMRC

Jako rezydent podatkowy Wielkiej Brytanii masz obowiązek raportowania wszystkich zagranicznych dochodów w zeznaniu podatkowym (Self Assessment). Szczególną uwagę zwróć na przeliczanie dochodów według kursów oficjalnych, publikowanych przez HMRC. Każdy błąd związany z nieprawidłowym kursem może prowadzić do szczegółowych kontroli i wysokich kar finansowych.

4. Regularnie monitoruj sytuację gospodarczą i podatkową

Sytuacja ekonomiczna zmienia się dynamicznie, dlatego regularne monitorowanie kursów walutowych i sytuacji gospodarczej w Polsce jest kluczowe. Najlepiej wyznacz sobie stałe terminy, np. raz w miesiącu, aby przejrzeć aktualne kursy i wiadomości gospodarcze, dostosowując odpowiednio swoją strategię finansową.

5. Skorzystaj z profesjonalnego doradztwa podatkowego

Kiedy masz dochody lub inwestycje w dwóch krajach, najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z usług profesjonalnego doradcy podatkowego. Specjalista pomoże Ci prawidłowo rozliczyć podatki, uniknąć błędów wynikających z dynamicznie zmieniających się przepisów oraz zoptymalizować Twoje zobowiązania podatkowe w obu krajach.

Cena chaosu – czego możemy się spodziewać jako zwykli ludzie?

Oglądając niedawny wieczór wyborczy poczułem coś bardzo przykrego  poczucie głębokiego podziału. Każdy kolejny kanał telewizyjny pokazywał inną Polskę. Nawet w moim własnym otoczeniu widzę, jak podziały niszczą relacje w rodzinach i wśród przyjaciół. Nie sądziłem, że znowu znajdziemy się w takiej sytuacji.

Media, każde z nich  malowały swój własny obraz rzeczywistości, a znalezienie choćby jednej stacji, która zachowałaby prawdziwą bezstronność, okazało się zadaniem niemal niemożliwym.

To bolesne, że kolejny raz znaleźliśmy się w miejscu, gdzie ważniejsze niż rozmowa, porozumienie i wspólnota stają się emocje, gniew i wzajemne oskarżenia. I nie chodzi tu tylko o politykę. Konsekwencje tego podziału będą odczuwalne w naszym codziennym życiu przez kolejne lata. Czeka nas fala protestów, ulicznych manifestacji niezadowolenia z jednej strony i kontrmanifestacji poparcia z drugiej. Możemy się spodziewać, że konflikt, który dotąd często był tylko na ekranach naszych telewizorów, przeniesie się także do szkół, miejsc pracy i rodzinnych stołów.

Jako zwykli ludzie możemy spodziewać się trudnych rozmów, unikania pewnych tematów na spotkaniach rodzinnych, a nawet zerwania wieloletnich przyjaźni. Już teraz widzimy, jak głęboko ta polaryzacja sięga: rozmowy przy kawie nagle zamieniają się w pełne emocji spory, a niewinne komentarze kończą się bolesną wymianą zdań. Trudno jest spokojnie żyć w kraju, gdzie tak wyraźnie dzielą się sąsiedzi, przyjaciele, a nawet bliscy członkowie rodziny.

Finanse są ważne i właśnie dlatego poświęciliśmy im tyle miejsca w tym artykule. Ale prawdziwa cena chaosu społecznego jest znacznie wyższa. To utrata poczucia bezpieczeństwa, zaufania i tej prostej, codziennej serdeczności, która dotychczas łączyła nas, mimo różnic. W sytuacji, gdy nawet media, które powinny być źródłem informacji, a nie emocji  tak jednoznacznie stają po jednej ze stron, ciężko znaleźć punkt odniesienia, który pozwala na spokojną ocenę rzeczywistości.

I choć możemy zabezpieczyć swoje finanse, możemy przewidzieć ruchy kursów walut i sytuację gospodarczą, to niestety dużo trudniej jest zabezpieczyć się przed utratą bliskości z drugim człowiekiem. Szkoda, że znów znaleźliśmy się w kraju podzielonym do tego stopnia, że łatwiej jest zamknąć się w swojej bańce, niż próbować rozmawiać z tymi, którzy myślą inaczej.

To właśnie będzie prawdziwa, długotrwała cena obecnej sytuacji. I obawiam się, że kolejne miesiące, a może nawet lata, nie będą pod tym względem łatwe dla nikogo z nas.