Podatki to dla większości ludzi temat trudny i nudny. Niestety, dotyczą wszystkiego, co robisz dla uzyskania dochodu, bez względu na to, jaka jest twoja ścieżka zawodowa: czy jest to własna działalność, spółka czy praca na umowę o pracę. Wszystko to, co jest związane z zarabianiem oraz wydawaniem pieniędzy, ma swoje odzwierciedlenie w podatkach.

Kody podatkowe to jedno z narzędzi, które pomagają HMRC w ściągnięciu właściwego podatku. Składają się one z kombinacji cyfr i liter, które, mówiąc skrótowo, pokazują urzędowi skarbowemu, ile podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie społeczne podatnik powinien zapłacić oraz jaka jest jego kwota wolna od podatku (personal allowance).

Co to jest PAYE?

Jeżeli jesteś osobą zatrudnioną na umowę o pracę lub otrzymujesz emeryturę pracowniczą od poprzedniego pracodawcy, jesteś rozliczany poprzez system zwany PAYE (Pay As You Earn). Oznacza to, że podatek dochodowy (IT – income tax) jest potrącany z Twojej pensji, bądź emerytury przed jej otrzymaniem.‍

Oznacza to także, że zamiast Ciebie twoje podatki wpłaca do HMRC twój pracodawca, a Ty już nic w tym temacie nie musisz robić – oczywiście, oprócz sprawdzenia, czy z twoimi wypłatami oraz podatkami wszystko jest w porządku. Wyszczególnione zarobki oraz odliczenia od nich powinieneś otrzymywać od pracodawcy na odcinkach wypłat zwanych payslip.

Co jest odliczane od twojej pensji, zanim pieniądze trafią na twoje konto bankowe? Oprócz podatku dochodowego (IT) odliczane są składki na ubezpieczenie społeczne (NIC – National Insurance Contributions), z których finansowane są takie świadczenia jak emerytury państwowe.

Każdy pracownik płaci w ramach systemu PAYE podatek w wysokości od 0 do 45% podatku. Wysokość podatku zależy od wysokości dochodów.

Jeśli jesteś pracodawcą, musisz płacić 13.8% tytułem Employer’s National Insurance za każdego pracownika zarabiającego powyżej 112 funtów tygodniowo. Opłata ta wchodzi w twoje koszty uzyskania przychodu.

Co oznaczają kody podatkowe?

Jak wspomnieliśmy powyżej, kody podatkowe pomagają pracodawcy określić, ile podatku dochodowego powinno zostać ściągnięte z Twojej pensji. Liczby kodu podpowiadają, ile dochodu wolnego od podatku (personal allowance) przysługuje Ci w danym roku podatkowym. Są one przyporządkowywane na podstawie Twojego personal allowance oraz dochodu, od którego podatek nie został zapłacony, z włączeniem wszelkich świadczeń z tytułu pracy, takich jak np. samochód służbowy.

Litery odnoszą się do twojej sytuacji i sposobu, w jaki ona wpływa na twoją kwotę wolną od podatku. Np. litera „L” w kodzie oznacza, że jesteś uprawniony do standardowej kwoty wolnej od podatku. Kodów jest wiele, a objaśnienia do nich są dostępne na tej stronie HMRC.

Najbardziej powszechne podatkowe oznaczenie kodowe to 1257L - podatnik jest uprawniony do standardowego zwolnienia od podatku dochodowego w wysokości 12,570 funtów (stawka na rok 2022/23).

Podstawy przydzielania kodów podatkowych przez HMRC

HMRC bierze pod uwagę kilka czynników:

• wysokość zasiłku personalnego, do którego masz prawo w danym roku podatkowym;
• dochód z innej pracy;
• szacunkowy dochód niepodlegający opodatkowaniu powyżej £1,000, który HMRC spodziewa się uzyskać;
• otrzymane świadczenia podlegające opodatkowaniu (np. samochód służbowy);
• czy należy Ci się zwrot podatku lub czy zalegasz z podatkiem za poprzednie lata.

Błędnie przyznany kod podatkowy

Jak wynika z powyższego omówienia, rodzaj kodu jest ściśle związany z wysokością podatku, który masz do zapłacenia. Warto zatem upewnić się, czy kod został przyznany właściwie, gdyż błędnie przyznany kod może oznaczać, że podatek jest nadpłacony, bądź niedopłacony.

Jeżeli dojdziesz do wniosku, że tak się stało, należy wówczas skontaktować się z HMRC celem wyjaśnienia sprawy. Jeżeli jesteś przekonany, że twoje prawa zostały naruszone, a dojście do porozumienia z HMRC okaże się niemożliwe, warto wiedzieć, że można poszukać rozwiązania konfliktu także na drodze sądowej.

Do jakich zmian w Twoim kodzie podatkowym ma prawo HMRC?

Generalna zasada jest taka, że HMRC ma jedynie prawo do obniżenia twojego kodu podatkowego, aby zebrać należny na podstawie PAYE podatek, na przykład tytułem dochodów z emerytur państwowych i prywatnych, czy świadczeń w naturze.

‍HMRC może ponadto skorygować twój kod podatkowy celem pobrania niedopłaconego podatku lub podatku, który zdaniem urzędu będzie niedopłacony w bieżącym roku podatkowym.

Pomimo tych zasad, urzędnicy HMRC często mają bardzo swobodne podejście do kwestii obliczania kodów podatkowych i próbują ich używać celem pobrania podatków od dochodów wszelkiego możliwego rodzaju. Mogą to zrobić, jednakże ty nie musisz się godzić na płacenie podatku zanim stanie się on wymagalny.

Oto lista dochodów, które urząd podatkowy często włącza w kody podatkowe, a co do których masz prawo zażądać ich usunięcia z tychże kodów:

• dochody z tytułu wynajmu nieruchomości;
• dochody z tytułu samozatrudnienia;
• opodatkowane dochody z inwestycji lub z dywidend;
• nieopodatkowane dochody z inwestycji, na przykład odsetki bankowe.

Jeżeli posiadasz dochód kwalifikujący się do jednej z wyżej wymienionych grup, a nie przekracza on £500 rocznie, prawdopodobnie bardziej opłacalne dla Ciebie będzie skorzystanie jednak z kodów bankowych, aby zapłacić należny podatek.

Podsumowanie

Kod podatkowy determinuje, w jakiej wysokości płacisz podatek naliczony w systemie PAYE (poprzez odliczenia dokonywane na bieżąco z wypłaty lub emerytury), natomiast Twoje zobowiązanie podatkowe jest określane za pomocą złożenia formularza Self Assessment lub poprzez kontrolę podatkową.

Jakkolwiek nie wyglądałaby Twoja sytuacja, nie ma powodu, abyś godził się na nieuczciwe stosowanie przez urząd podatkowy kodów podatkowych, które będą od ciebie wymagać, abyś płacił swoje podatki wcześniej, niż stały się one wymagalne.