Od dnia 1 kwietnia 2022 roku przedsiębiorców obowiązują nowe wytyczne w kwestii opodatkowania podatkiem VAT dodatkowych opłat umownych, takich jak odszkodowania czy opłaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy.

W dniu 7 lutego 2022 roku HM Revenue & Customs wydało najnowsze opracowanie dotyczące zmiany polityki w stosunku do opłat za przedterminowe rozwiązanie umowy i do opłat rekompensujących. Temat ten był już uprzednio parokrotnie rozważany.

Dyrektywy z września 2020

Drugiego września 2020 r. HMRC ogłosiło w Revenue & Customs Brief 12/2020, że pod wpływem orzecznictwa Unii Europejskiej zmienia opublikowane wytyczne dotyczące opodatkowania podatkiem VAT zarówno opłat za wcześniejsze rozwiązanie umowy, jak i innych odszkodowań związanych z umowami handlowymi.

W dokumencie tym HMRC określił nową ogólną zasadę, zgodnie z którą większość takich płatności będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT.

Stwierdzono ponadto, że podatnicy, którzy nie rozliczyli się z HMRC z podatku VAT od płatności, które zostały dokonane wczasie zmiany polityki HMRC w tej materii, powinni "skorygować błąd", chyba że dysponują specjalnym orzeczeniem HMRC wyłączającym dane opłaty spod podatku VAT jako podlegające poprzedniej wykładni podatkowej. Nowa praktyka miała być stosowana od 2 września 2020 r.

Wytyczne z września 2020 zostały mocno skrytykowane za ich retrospektywne działanie oraz fakt, że nie obejmowały wielu typowych scenariuszy, takich jak transakcje dotyczące nieruchomości.

W styczniu 2021 roku, po rozważeniu uwag, które napłynęły od przedsiębiorców i doradców, HMRC ogłosiło, że zdecydowało się zaktualizować zasady opodatkowania VAT i wprowadzić je w życie "wkrótce". Do tego czasu przedsiębiorcy mogli stosować nowe wytyczne dobrowolnie, ale nie byli do tego zobligowani.

VAT w sprawach zobowiązań umownych od 1 kwietnia 2022

Tzw. opłaty za zniszczenia (dilapidation payments) to opłaty za zniszczenia dokonywane w ramach umów najmu, do których wniesienia najemca zobowiązuje się w przypadku, gdy nieruchomość nie jest zwracana w uzgodnionym stanie po zakończeniu najmu. Opłaty te są zazwyczaj poza zakresem VAT.

Mogą jednakże zaistnieć okoliczności, gdy taka opłata zostanie obciążona VAT-em jeżeli HMRC znajdzie dowody na przesunięcie wartości z czynszu na opłaty za rozbiórkę w celu uniknięcia rozliczenia podatku VAT.

Kary za opóźniony zwrot wynajętego sprzętu np. samochodu, są w rzeczywistości dodatkową opłatą za wynajem i podlegają opodatkowaniu VAT. Gdyby jednak klient skasował samochód, to opłata za to nie stanowi dodatkowego wynagrodzenia za wynajem i nie podlega VAT.

Wynika to z faktu, że nie ma tu obopólnej zgody stron umowy – skasowanie wozu nie jest określone w ramach umowy. Umowa przewiduje, że taka okoliczność może nastąpić i przewiduje, że klient będzie musiał wówczas uiścić określoną opłatę, ale płatność ta nie wchodzi w zakres świadczenia, gdyż brak tu konsensusu stron.

Opodatkowaniu VAT podlegają opłaty za parkowanie z tytułu przekroczenia dozwolonego czasu postoju za parkowanie, jednak nie wtedy, kiedy kara jest znaczna jest znaczna i ma charakter represyjny oraz ma na celu zniechęcenie do naruszania warunków parkowania.

W sytuacji, gdy dostawca dowiózł zamówioną przez klienta dostawę, a klient nie korzysta z całości lub części tej dostawy, dostawca pobiera opłatę rekompensacyjną. Taka opłata jest zwykle traktowana jako dalsze wynagrodzenie za dostawę, nawet jeśli użyte zostanie określenie „odszkodowanie” i obciążona podatkiem VAT.

Jednak w przypadku, gdy klient jest obciążany opłatą w wysokości, która ma wyraźnie represyjny charakter, a głównym jej celem jest zapobieganie naruszeniom, a nie zrekompensowanie utraconych dochodów, wówczas podatek VAT nie zostanie naliczony.

Jeżeli umowa najmu lub inna umowa kończy się wcześniej z powodu naruszenia jej warunków przez klienta, a dostawca pobiera opłatę na pokrycie kosztów dostawy lub dodatkową opłatę zasadniczo równoważną opłacie, jaka zostałaby pobrana na mocy umowy gdyby transakcja przebiegała ona zgodnie z planem, wówczas płatność ta stanowi dalszą zapłatę za dostawę i podlega VAT.

Natomiast w przypadku kiedy to dostawca, a nie nabywca narusza warunki umowy, dostawca może obniżyć cenę za dostawę, gdyż zmianie ulega przedmiot dostawy. Wraz z ceną obniża się podatek VAT. Gdy jednak cena nie zostanie zmieniona, ale dostawca zgodzi się na zapłatę odszkodowania umownego celem zrekompensowania nabywcy straty, to odszkodowanie nie będzie podlegało podatkowi VAT.

Specjaliści uważają, że nowe wytyczne ze względu na nieostre określenie warunków, generują większą ilość sporów z HMRC o uznanie czy płatność jest bezpośrednio związana z dostawą, czy też nie. Urzędnicy mają w takich przypadkach dokonywać oceny w oparciu o „czynniki i realia ekonomiczne”.

Zmieniony sposób rozliczania wszedł w życie jako obowiązkowy dla wszystkich w dniu 1 kwietnia 2022 roku.